LATA FORMACJI ZAKONNEJ

Nowicjat w Markowicach

Po zdaniu Matury w Małym Seminarium, Alfons Mańka wstąpił do Zgromadzenia Zakonnego Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej i rozpoczął nowicjat[1] w Markowicach[2] na Kujawach. Jego wychowawcą w Junioracie i mistrzem nowicjatu był bł. o. Józef Cebula OMI[3]. Ekonomem domu w Makowicach był Sługa Boży o. Ludwik Wrodarczyk OMI. Pierwsze śluby zakonne Alfons Mańka złożył 8 września 1938[4] r. W nowicjacie zaczął zapisywać swoje duchowe doświadczenia i pragnienia bycia świętym[5]. Osobiste zapiski Alfonsa stanowią zbiór siedmiu zeszytów i do dziś inspiracją wielu ludzi do owocnego życia wiarą.

Studia w Krobi

Studia Swoje seminaryjne rozpoczął w scholastykacie[6], w Krobi[7]. Jednak z powodu nadchodzącej wojny,, pod koniec sierpnia 1939 roku przeniesiono go wraz z innymi klerykami do Markowic.

Powrót do Markowic

Tu 4 września 1939[8] r. wraz ze współbraćmi odnowił swoje śluby zakonne przed superiorem wspólnoty bł. o. Józefem Cebulą OMI. Przełożeni chcąc chronić swoich młodszych współbraci przed okrucieństwem wojny wysłali ich na wschód Polski. W swojej tułaczce dotarli aż do Kodnia[9] n. Bugiem i na Święty Krzyż[10]. Nie znalazłszy tam miejsca, po kilku tygodniach wrócili do Markowic. Tu z rozkazu gestapo, z Inowrocławia[11], wszyscy oblaci zostali objęci aresztem domowym i zmuszeni do pracy w majątkach niemieckich. W niedziele i w dni wolne od pracy o. Józef Krawczyk i o. Jan Nawrat prowadzili wykłady dla kleryków. W ten sposób kleryk Alfons mógł kontynuować swoje przygotowanie do kapłaństwa[12].

Cud Niepokalanej

W uroczystość Niepokalanego Poczęcia NMP, 8 grudnia 1939 r., niemiecki zarządca Markowic rozkazał oblatom burzyć przydrożne kapliczki i figury Matki Bożej. Alfons wraz ze współbraćmi, odmówił wykonania tego haniebnego rozkazu co wiązało się z konsekwencją ciężkiego pobicia a nawet śmierci. Sprawa zakończyła się jednak dość nieoczekiwanie. Oblaci tego dnia zostali zwolnieni z pracy. Nazwano to „cudem Niepokalanej”[13].

Pobyt kl. Alfonsa w Markowicach trwał aż do dnia aresztowania  4 maja 1940 roku. Z listu od rodziny dowiedział się, że jego ojciec zginął w obozie koncentracyjnym w Buchenwaldzie 13 marca 1940 roku. Dwa dni przed aresztowaniem w swoim liście do matki i rodzeństwa Alfons pociesza ich wskazując na pełnienie woli Bożej. Nie przypuszczał, że za 9 miesięcy, on sam zginie jako więzień obozu koncentracyjnego.

 

[1] Organizując życie młodej prowincji, oblaci poszukiwali domu na nowicjat. Za poradą ks. kard. Edmunda Dalbora i za zezwoleniem miejscowego ordynariusza ks. bpa Antoniego Laubnitza z Gniezna objęli w posiadanie dawny klasztor i sanktuarium maryjne 16 lipca 1921 r. Już 14 sierpnia asystent generalny, o. Maximilien Kassipe, przewodniczył w nim ceremonii rozpoczęcia nowicjatu pierwszej grupy nowicjuszy. Józef Pielorz „Błogosławiony Józef Cebula OMI, (1902 – 1941). Wychowawca młodzieży i męczennik za postawę kapłańską. Biografia błogosławionego oraz jego pisma i zeznania świadków”. s. 63 – 64.  Misjonarze Oblaci Maryi Niepokalanej, Poznań 2005. Seria: Ecrits oblats II, 6. (Dalej – Błogosławiony o. Józef Cebula). We wrześniu 1922 roku oblaci całkowicie opuścili Krotoszyn, przekazując dom właścicielowi. W tym momencie Wikariat Polski Misjonarzy Oblatów tworzyły dwa klasztory: nowicjat i parafia w Markowicach w archidiecezji gnieźnieńskiej oraz juniorat w Lublińcu w diecezji wrocławskiej. Trzeci klasztor miał zostać zorganizowany w Chumiętkach k. Krobi. Paweł Zając, Fundacje Klasztorów, s. 153.

[2] Markowice – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie mogileńskim, w gminie Strzelno. Wzmiankowana po raz pierwszy w XIV wieku. Założenie nowicjatu w Markowicach opisuje o. Józef Pielorz, w: Oblaci polscy. Zarys dziejów Prowincji Polskiej Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej z okazji 50-lecia istnienia 1920 – 1970. Rzym, Dom Generalny, 1970., s. 44 – 45. (Dalej – Oblaci polscy).

[3] Bł. o. Józef Cebula OMI. Urodzony: Malnia k. Krapkowic, 23 marca 1902 r. Rozpoczęcie nowicjatu: Markowice, 14 sierpnia 1921 r. Pierwsza profesja: Markowice, 15 sierpnia 1922 r. Wieczysta profesja: Lubliniec, 15 sierpnia 1925 r. Święcenia kapłańskie: Katowice, 05 czerwca 1927 r. Śmierć: KL Mauthausen – Gusen (Austria) 09 maja 1941 r. Beatyfikowany przez św. Jana Pawła II, w Warszawie 13 VI 1999 w gronie 108 męczenników II wojny światowej. Jego życiorys został opisany w książce pt. Błogosławiony o. Józef Cebula.

[4] Formuła Ślubów i nota dopuszczeniowa. Archiwum Generalne w Rzymie (dalej – AGR), kopia w A. Post.

[5] Osobiste zapiski nowicjusza i scholastyka Alfonsa Mańki, sporządzane własnoręcznie od 10 września 1937 r. do 21 kwietnia 1939 r. ukazują jego duchową sylwetkę. Przechowywane i czytane w rodzinie Mańków przez kilkadziesiąt lat, zostały wydane drukiem w 2017 roku. Książka składa się z siedmiu zeszytów zapisanych przez Alfonsa: Recapitulatio diei, Brewiarz, Recapitulatio meditationis, Medytacja sulpicjańska, Recapitulatio meditationis czytania duchownego, Tajemnica bytu. Zeszyt szósty nie ma nazwy. Oryginał rękopisu znajduje się w ZRM, kopia w A. Post. Zapiski wydano drukiem pt. „Dzienniczek duchowy Alfonsa Mańki (1917 – 1941). Recapitulatio diei”. Wydawnictwo św. Macieja Apostoła. Wydanie I Lubliniec 2017, 300 egz. Wydanie II poprawione, Lubliniec 2018 r., 300 egz. Wstęp napisał o. Józef Niesłony, były mistrz nowicjatu, s. 6 – 10.

[6] Kronika klasztoru w Krobi.

[7] Krobia  – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie gostyńskim. Wspólnota oblatów w Krobi została erygowana kanonicznie 27 lutego 1923 roku. Dom poświęcił osobiście superior generalny abp Augustin Dontenwill. Placówka na terenie Archidiecezji Poznańskiej. (APP). Historia założenia scholastykatu w Krobi została opisana w książce pt. Oblaci polscy 1920 – 1970. s. 49 – 51.

[8] Odnowienie ślubów 4 września 1939 r., Kronika klasztoru w Markowicach (dalej – KKM).

[9] Kronika klasztoru w Kodniu.

[10] Kronika klasztoru na Świętym Krzyżu.

[11]  Hans Burkhardt (1891-1948), wcześniej landrat kielecki. O Polakach powiedział: „zwyrodniali polscy podludzie”. Po wojnie został aresztowany przez Amerykanów w Czechach i wydany Polsce. W procesie odbywającym się w 1947 roku w Bydgoszczy (oskarżony o masowe zagłady Polaków) został… uniewinniony. Burkhardt był autorem tzw. sprawozdań sytuacyjnych (1940-1942), które rzucają istotne światło na to, co działo się w rejencji inowrocławskiej. Ich omówienie zostało opublikowane przez Františka Mainuša („Sprawozdania sytuacyjne prezesa rejencji inowrocławskiej w okresie okupacji hitlerowskiej z lat 1940-1942”, w: „Ziemia Kujawska”, t. 3 (1971), s. 91-119). Oryginalne pełne sprawozdania znajdują się w Archiwum Państwowym w Opawie (Czechy), a ich mikrofilmy w Instytucie Historii PAN w Warszawie (sygn. 154).

[12] Józef Niesłony, „Słownik biograficzny Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej Prowincji Polskiej 1923 – 2016”. s. 190. Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydział Teologiczny, Studia i Materiały 179. Poznań 2016. (Dalej – Słownik).

[13] Byli to nowicjusze i klerycy objęci aresztem domowym. 11 nowicjuszów rozpoczęło nowicjat 10 października 1939 roku, w wigilię święta Macierzyństwa Matki Bożej. Wśród nich now. Stanisław Kowalkowski, który był jednym z organizatorów oporu. To on pobiegł do klasztoru, aby powiadomić o. superiora Cebulę o przebiegi zdarzeń.  Pielorz Józef OMI, „Martyrologium Polskich Oblatów 1939 – 1945. Historia polskich Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej, którzy w czasie II wojny światowej byli deportowani do obozów koncentracyjnych, zabici, aresztowani lub umarli z powodu wojny”. Do druku przygotował Wojciech Kluj OMI. Poznań 2005. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Teologiczny, Studia i Materiały 79. s. 49, 50, 105 (dalej –  Martyrologium OMI).