Alfons Mańka, urodził się 21 października 1917[1] r. w Lisowicach[2] k. Lublińca[3]. Jego ojcem był Piotr Mańka[4], a matką Karolina z domu Sojka[5]. Alfons miał dziesięcioro rodzeństwa[6]. Jego starszy brat Piotr wstąpił do Zgromadzenia Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej.
Alfons został ochrzczony w kościele parafialnym, w Lubecku[7] 28 października 1917 r. nr aktu 96[8]. Do pierwszej komunii św. przystąpił gdy proboszczem był ks. Gustaw Henciński[9]. Sakramentu bierzmowania udzielił mu ks. bp Arkadiusz Lisiecki[10].
W rodzinie Mańków panował duch głęboko religijny. Regularnie uczęszczano na Msze św., odmawiano wspólnie różaniec, pielgrzymowano do pobliskich sanktuariów maryjnych w Częstochowie[11] i w Piekarach Śląskich[12]. Źródłem ich utrzymania była praca na gospodarstwie i pensja ojca Piotra, który pracował na kolei. Działo się to w czasach politycznie niespokojnych. Ziemia lubliniecka, po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w roku 1918, była dotknięta przygranicznymi niepokojami. Powstania śląskie i plebiscyt, przyczyniły się ostatecznie do przydzielenia Lublińca i okolic, państwu polskiemu.
[1] Oryginał dokumentu w Archiwum Państwowym w Częstochowie (dalej – APC). Kopia oryginału aktu urodzenia Alfonsa Mańki znajduje się w zbiorach rodziny Mańków (dalej – ZRM) i Archiwum Postulatorskim, (dalej – A. Post.).
[2] Lisowice – górnośląska wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie lublinieckim, w gminie Pawonków. W latach 1922-1939 miejscowość administracyjnie należała do województwa śląskiego w granicach Polski. Według Heinricha Adamy’ego nazwa miejscowości pochodzi od polskiej nazwy drapieżnika lisa. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia on jako pierwotną zanotowaną nazwę miejscowości Lissowice podając jej znaczenie „Fuchsjagerdorf” – „Wieś polujących na lisy”. W 1295 w kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) miejscowość wymieniona jest jako Lyssovitz polonico. Polską nazwę Lisowice oraz niemiecką nazwę Lissowitz wymienia również w 1896 roku śląski pisarz Konstanty Damrot. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany na przełomie XIX i XX wieku notuje nazwę wsi pod polską nazwą Lisowice oraz niemiecką nazwę Lissowitz. Do XIV wieku w granicach Królestwa Polskiego, od XIV w. pod zwierzchnictwem Czech, od 1526 Austrii, w latach 1741-1871 Prus, 1871-1922 Niemiec. (Internet)
[3] Lubliniec został założony na szlaku handlowym z Wrocławia do Krakowa prawdopodobnie w 1272 r. przez księcia Władysława I opolskiego. W 1277 r. rozpoczęła się budowa miejskiego ratusza oraz kościoła pw. św. Mikołaja. Lokowany na prawie magdeburskim Lubliniec prawa miejskie uzyskał w 1300 r., trafiając jednocześnie pod zwierzchnictwo Czech. Na początku XV w. zdobyty przez wojska królewskie Władysława Jagiełły, W 1655 r. na tutejszym zamku znajdowała się przez krótki okres ikona Matki Boskiej Jasnogórskiej wywieziona z Jasnej Góry tuż przed oblężeniem szwedzkim. W wyniku trzech wojen śląskich w 1742 r. Lubliniec przeszedł wraz z większością Śląska z Monarchii Habsburskiej w granice Prus. W 1812 r. właścicielem dóbr lublinieckich był Franciszek Grotowski, który powołał w mieście Instytut Franciszka Grotowskiego mający na celu opiekę nad osieroconymi dziećmi i zapisał na jego utrzymanie część swojego majątku w testamencie. (w 1922 r. budynek zakładu wychowawczego zakupili oblaci. Rozbudowując go utworzyli w nim Małe Seminarium). 20 marca 1921 r. odbył się plebiscyt na Górnym Śląsku. W powiecie Lubliniec 47% z głosujących opowiedziało się za Polską, a 53% za Niemcami. W czasie III powstania śląskiego Lubliniec został zajęty przez powstańców. Ostateczne władze alianckie zdecydowały o przekazaniu Lublińca Państwu Polskiemu. Obecnie Lubliniec jest miastem należącym do województwa śląskiego i siedzibą władz powiatu lublinieckiego. Główny ośrodek gospodarczy, turystyczny, kulturalny, edukacyjny i przemysłowy ziemi lublinieckiej oraz drugi co do wielkości (po Częstochowie) w północnej części województwa śląskiego. Jedno z najstarszych miast Śląska, największe miasto Równiny Opolskiej oraz stolica tzw. Śląska Białego. (por. Wikipedia).
[4] Ojciec Alfonsa – Piotr Mańka. Urodzony 23 lutego 1880 r. w Lisowicach. Ojciec Ignacy Mańka, matka Karolina Mańka z domu Kulik. Wyznanie Rzymskokatolickie. Pracownik Kolei Państwowych oraz właściciel rodzinnego gospodarstwa rolnego. Zamordowany w obozie koncentracyjnym Buchenwaldzie, 13 marca 1940 r. Oryginał Aktu zgonu w ZRM, kopia w A. Post. Oryginał Aktu urodzenia w APC, kopia w ZRM i A. Post.
[5] Matka Alfonsa – Karolina Mańka z domu Sojka. Urodzona 27 października 1889 r. w Solarni k. Lublińca. Ojciec Jan Sojka , matka Zofia Sojka z domu Obcina. Wyznanie Rzymskokatolickie. Zmarła 25 października 1965 r. w Lisowicach, odpis Aktu zgonu w A. Post. Pochowana na cmentarzu w Lubecku, Archiwum parafii w Lubecku (dalej – APL). Oryginał Aktu urodzenia w APC, kopia w ZRM i A. Post. Oryginał Aktu ślubu cywilnego w APC, kopia w ZRM i A. Post. Ślub kościelny Karoliny i Piotra Mańka został zawarty prawdopodobnie w parafii pw. św. Mikołaja w Lublińcu Archiwum parafii pw. św. Mikołaja w Lublińcu (dalej – APML). Pomimo kilkukrotnych próśb kierowanych do ks. Konrada Mrozka, proboszcza parafii, do tej pory nie udało się uzyskać dokumentu.
[6] Waleska – ur. 13 lutego 1914 r. w Lisowicach, wykształcenie podstawowe, zamężna z Janem Ozimkiem. Mieszkali w Lublińcu mieli czworo dzieci : Cecylię, Małgorzatę, Marię, Teofila i Stanisława. Wyznanie rzymskokatolickie. Zmarła 13 lutego 2014 r. w Lublińcu.
Piotr OMI – ur. 3 kwietnia 1915 r. w Lisowicach. Postulat dla kandydata na brata zakonnego rozpoczął w listopadzie 1933 r. w Zgromadzeniu Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej. Nowicjat rozpoczął w 20 maja 1934 r. w Markowicach. Pierwsza profesja Lubliniec 21 maja 1935r. W 1936r. otrzymał obediencję do Obry a w 1938 r. do Lublińca. Wieczysta profesja – Lubliniec 21 maja 1941r. Zginął w wypadku samochodowym w Obrze 1 kwietnia 1961r. Dokumenty znajdują się w APP.
Klara – ur. 8 sierpnia 1919 r. w Lisowicach. Wykształcenie średnie nie pełne, pracowała jako pielęgniarka. Zamężna z Ludwikiem Pieprzycą ( nie powrócił z II wojny światowej). Mieszkali w Lublińcu mieli jedno dziecko Teresę. Wyznanie rzymskokatolickie. Zmarła 18 stycznia 2014 r. w Lublińcu.
Paweł – ur. 24 marca 1921 r. w Lisowicach. Wykształcenie podstawowe pracował jako robotnik leśny. Kawaler. Wyznanie rzymskokatolickie. Wcielony do wojska (Wermachtu), zginął 12 grudnia 1941 r. w Borissoglebskaja na froncie wschodnim.
Józefa – ur. 15 marca 1924 r. w Lisowicach. Wykształcenie podstawowe, pracowała jako salowa w szpitalu. Panna. Wyznanie rzymskokatolickie. Zmarła 21 sierpnia 2010 r.
Maksymilian – ur. 2 października 1925 r. Wykształcenie podstawowe, żonaty z Walburgą Pruski. Mieli dwoje dzieci: Ferdynanda i Mariana. Prowadził rodzinne gospodarstwo rolne na ojcowiźnie. Wyznanie rzymskokatolickie. Zmarł 7 sierpnia 2015 r. w Lublińcu.
Ludwik – ur. 16 sierpnia 1928 r. w Lisowicach. Wykształcenie podstawowe pracował jako ślusarz. Żonaty z Gertrudą Lizurek, mieli troje dzieci: Teresę, Piotra, Andrzeja. Wyznanie rzymskokatolickie. Zmarł 8 października 1978 r.
Konrad – brak informacji o urodzeniu. Zmarł po swojej pierwszej komunii św.
Gertruda – zmarła jako małe dziecko. Innych informacji brak.
Franciszek – zmarł jako małe dziecko. Innych informacji brak.
Szczegóły z lat dziecięcych Alfonsa zostały przekazane przez jego siostry w listach adresowanych do o. Józefa Pielorza OMI. Józefa w liście z dnia 23 listopada 2001 r. i Klara w liście z dnia 29 listopada 2001 r. APP.
[7] Najstarsza wzmianka o kościele w Lubecku pochodzi z roku 1342. A w 1362 roku istniała już w Lubecku parafia. Dowodzi tego dokument podpisany przez ks. proboszcza w 1362 roku, który historyk Herman Neuling prawdopodobnie widział, i o którym wspomina w swojej książce „Kościoły Śląska”. Jego charakterystykę opisuje tak: „1362 r. podpisuje Joannes plebanus de Lubiczko, dokument księcia opolskiego Wojciecha”. Z dokumentu wynika, iż proboszczem parafii w Lubecku był ks. Jan. Teren parafii w XVII wieku obejmował aż 8 miejscowości. Wśród nich była wioska Lisowice. W roku 1869 parafia Lubecko liczyła 4158 parafian. Rocznik diecezjalny z 1912 roku podaje, że w parafii było 4371 wiernych. W 1925 roku powstała nowa diecezja – diecezja katowicka. W tym czasie parafia Lubecko obejmowała swym zasięgiem miejscowości: Lubecko, Draliny z Kanusem, Glinicę z Brzezinkowym i Dąbrową, Łagiewniki Wielkie oraz Lisowice. W roku 1929 w Glinicy zamieszkiwało 850 katolików; w Lubecku 735 katolików i 3 żydów; w Łagiewnikach Wielkich 660 katolików, 7 żydów, 1 grekokatolik; w Lisowicach 630 katolików, w Dralinach 344 katolików i 9 żydów. (Strona Internetowa parafii w Lubecku).
[8] Aktu Chrztu św. zapisany w księgach parafialnych parafii pw. Wniebowzięcia NMP w Lubecku (Archiwum parafii pw. Wniebowzięcia NMP w Lubecku, dalej – APWL). Nr 1917/96. Kopia i odpis w A. Post. Chrzestnymi byli: Jan Kandora z Pluder i Anna Sojka z Lublińca.
[9] Ks. Gustaw Henciński, proboszcz parafii pw. Wniebowzięcia NMP w Lubecku, w latach 28.12.1902 – 1922. (Strona Internetowa parafii w Lubecku).
[10] Spis bierzmowanych w APWL. Na bierzmowaniu przyjął imię św. Antoniego. Ks. bp Arkadiusz Lisiecki, sakrę biskupią otrzymał w katedrze gnieźnieńskiej 24 października 1926 roku z rąk Księdza Prymasa Augusta Hlonda. Papież Pius XI powierzył mu młodą diecezję katowicką. Jako dewizę swego posługiwania pasterskiego przyjął słowa: „Ut omnes unum sint”. Zmarł 13 maja 1930 r. w 51 roku życia. (Strona Internetowa Arch. Katowickiej).
[11] Częstochowa, sanktuarium na Jasnej Górze. „Władysław, książę opolski, wybudował na Jasnej Górze klasztor dla paulinów i oddał im pod opiekę obraz Matki Bożej, czczony na jego zamku. Wkrótce obraz zasłynął cudami. Cześć jego wzrosła od czasów obrony Jasnej Góry przed Szwedami. W roku 1717 obraz został uroczyście ukoronowany i Jasna Góra stała się głównym ośrodkiem kultu Matki Bożej w Polsce.” Liturgia Godzin, tom IV, s. 1106.
[12] Piekary Śląskie, sanktuarium maryjne. „Już w XV wieku czczono w Piekarach obraz Matki Bożej. W roku 1703 w czasie wojny północnej obraz przewieziono do Opola, a zostawiono na miejscu kopię, którą wierni otoczyli czcią. W XIX wieku Piekary stały się ośrodkiem odrodzenia życia religijnego na Śląsku. Obraz został ukoronowany w roku 1925. Papież Jan XXIII ogłosił Najśw. Maryję Pannę z Piekar Patronką diecezji katowickiej.” Liturgia Godzin, tom IV, s. 1148