Sylwetka psychologiczna kleryka Alfonsa Mańki OMI na podstawie Dzienniczka duchowego z lat 1917- 1941
Dzienniczek duchowy jest dokumentem na podstawie, którego opisano psychologiczną sylwetkę kleryka Alfonsa Mańki. Oblata Maryi Niepokalanej. Zapiski i notatki zawarte w dzienniczku duchowym rzucają wiele światła na jego psychikę i na jego osobę. Treść duchowego dzienniczka wskazuje na bardzo silne zaangażowanie uczuciowe do Boga, także na silne zaangażowanie w swoje zakonne powołanie.
Najczęściej opisu psychologicznego danej osoby dokonuje się albo w oparciu o analizę poszczególnych cech osobowości takich jak np. temperament, postawy, wartości czy potrzeby albo można próbować opisać jego osobowość w oparciu o strukturę osobowości tzn. o jej najważniejsze wymiary czyli – czynniki osobowości.
Według L. Zimbardo i L. Ruch ( Psychologia i życie, PWN, 1994, s,393) – osobowość można zdefiniować, określić, że jest ona „organizacją nabytych i wrodzonych dyspozycji i schematów reagowania, względnie stałą i spójną strukturą powstałą, jako wynik dojrzewania, uczenia się i przystosowania, determinującą dalszy rozwój i przystosowanie jednostki” (Zimbardo, 1994, s. 393)
To prawda, że jest wiele innych definicji osobowości, gdyż różni autorzy przy pomocy tego pojęcia, chcą wyjaśnić różne zjawiska psychiczne. W tej opinii posłużono się współczesnym Modelem Pięciu Czynników osobowości w ujęciu Costy i Mc Craea (Osobowość dorosłego człowieka, WAM, 2005, s.228,) którzy wyróżniają 5 najważniejszych cech czyli czynników osobowości: Neurotyczność, Ekstrawersję, Otwartość na doświadczenia, Ugodowość, oraz Sumienność. Z kolei każdy z tych czynników zawiera sześć aspektów dokładniej opisujących poszczególny czynnik. Przyjęcie tego modelu pozwala na bliższe i bardziej dokładne opisanie przeżyć, myśli, ocen, opinii, wątpliwości zawartych w Dzienniczku Alfonsa Mańki, pozwalających w na opisanie psychologicznej struktury osobowości młodego Oblata Maryi Niepokalanej Alfonsa Mańki.
Zapisy dziennika duchowego Alfonsa Mańki ukazują jego osobowość jako osobowość idealistyczną młodego zakonnika, który bardzo mocno przejęty jest swoim powołaniem. Pragnie w sposób idealny wypełnić misję swojego powołania zakonnego. Jest pełen wdzięczności Bogu za powołanie do życia zakonnego i do kapłaństwa. Alfons Mańka pisze w dzienniczku, że w ciągu dnia zdarzają się myśli i zachowania, które nie do końca akceptuje, a to z kolei powoduje u niego poczucie winy. Efektem tego stanu jest nadmierne koncentrowanie się na sobie samym i na zbyt skrupulatnym rozliczaniu siebie samego. Takie zachowanie wskazuje na cechy introwertyka. Na taką cechę wskazuje również pojawiające się poczucie lęku przed popełnieniem nawet drobnych błędów. Kleryk Mańka odznacza się wielką wrażliwością sumienia. Ta wrażliwość sumienia ujawnia się szczególnie w stosunku do Pana Boga i w przestrzeganiu Bożych Przykazań. Taka postawa świadczy o skupieniu na własnym wnętrzu – co również jest cechą charakterystyczną dla introwertyka.
Kleryk Mańka dąży do doskonałości w swoich codziennych działaniach w różnych obszarach życia zakonnego. Wszędzie szuka woli Bożej. Dąży do tego, aby stawać się coraz doskonalszym pod każdym względem. Widzi swoje słabości i niedoskonałości, ale dostrzega wartość swojego wysiłku i ważność systematyczności w codziennej pracy. W tym celu prowadzi kontrolę codziennych obowiązków kierując się pobudkami nadprzyrodzonymi. Poprzez stałe ćwiczenia się w dobrym, zdobywa przyzwyczajenia w drodze do doskonałości w pełnieniu woli Bożej. To staje się mottem i zasadą jego życia „moim zadaniem jest pełnienie woli Bożej”.
Wielką uwagę przywiązuje do samodyscypliny i obowiązkowości. Widać to w wykonywaniu różnych prac. Jest w tym względzie może nawet nadmiernie samokrytyczny i nadwrażliwy, a to wskazuje na przejawy neurotyczności. Kleryk Alfons odznacza się prostolinijnością i skromnością. Jest mocno zaangażowany uczuciowo względem powinności wobec Pana Boga. Częste przepraszanie i nadmiernie skrupulatne rozliczanie siebie w tym względzie, może wskazywać na zbyt wielkie skupienie na własnym świecie wewnętrznym i zbytnim skoncentrowaniu się na rozliczaniu siebie z błędów. Z kolei nadmierna koncentracja na swoim sumieniu, może powodować ucieczkę od własnej niepowtarzalności i indywidualności kosztem odkrywania tego, co w sobie i z siebie może wydobyć dzięki relacji z Bogiem. Z tej relacji z Bogiem zostaje wyprowadzona miłość do czynienia dobra, jako spełnienia woli Bożej.
Opisując psychologiczną sylwetkę kleryka Alfonsa Mańki można z całym przekonaniem powiedzieć, iż wstępując do Zgromadzenia Misjonarzy Oblatów był nie tylko przekonany o właściwym wyborze swojej drogi życiowej, ale także, o tym a może nawet przede wszystkim, że w Zgromadzeniu Zakonnym znajdzie głęboką miłość do Boga i że w tym Zakonie spełni się Jego powołanie. W tym dzienniczku duchowym odnajdujemy opis rozwoju i transformacji duchowej oraz budowania zakonnej tożsamości i dojrzałości duchowej w życia zakonnym.
prof. UKSW. dr hab. Jan BIelecki OMI